...

 

Κυριακὴ τoῦ Θωμᾶ  

 Εὐαγγελικὸ καί Ἀποστολικὸ  Ἀνάγνωσμα

 Κυριακῆς 12 Μαΐου 2024

Εὐαγγελικό Ἀνάγνωσμα Κυριακῆς 12 Μαΐου 2024, Κυριακή τοῦ Θωμᾶ (Ἰωάν. κ΄ 19-31)

19 Οὔσης οὖν ὀψίας τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων, καὶ τῶν θυρῶν κεκλεισμένων ὅπου ἦσαν οἱ μαθηταὶ συνηγμένοι διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων, ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς καὶ ἔστη εἰς τὸ μέσον, καὶ λέγει αὐτοῖς· εἰρήνη ὑμῖν.

 20 καὶ τοῦτο εἰπὼν ἔδειξεν αὐτοῖς τὰς χεῖρας καὶ τὴν πλευρὰν αὐτοῦ. ἐχάρησαν οὖν οἱ μαθηταὶ ἰδόντες τὸν Κύριον. 21 εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς πάλιν· εἰρήνη ὑμῖν. καθὼς ἀπέσταλκέ με ὁ πατήρ, κἀγὼ πέμπω ὑμᾶς. 22 καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐνεφύσησε καὶ λέγει αὐτοῖς· λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον· 23 ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται. 

24 Θωμᾶς δὲ εἷς ἐκ τῶν δώδεκα, ὁ λεγόμενος Δίδυμος, οὐκ ἦν μετ’ αὐτῶν ὅτε ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς. 25 ἔλεγον οὖν αὐτῷ οἱ ἄλλοι μαθηταί· ἑωράκαμεν τὸν Κύριον. ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· ἐὰν μὴ ἴδω ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὴν χεῖρά μου εἰς τὴν πλευρὰν αὐτοῦ, οὐ μὴ πιστεύσω. 26 Καὶ μεθ’ ἡμέρας ὀκτὼ πάλιν ἦσαν ἔσω οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ Θωμᾶς μετ’ αὐτῶν. ἔρχεται ὁ Ἰησοῦς τῶν θυρῶν κεκλεισμένων, καὶ ἔστη εἰς τὸ μέσον καὶ εἶπεν· εἰρήνη ὑμῖν. 27 εἶτα λέγει τῷ Θωμᾷ· φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου, καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου, καὶ μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός.

 28 καὶ ἀπεκρίθη Θωμᾶς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου. 29 λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ὅτι ἑώρακάς με, πεπίστευκας· μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες. 30 Πολλὰ μὲν οὖν καὶ ἄλλα σημεῖα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς ἐνώπιον τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, ἃ οὐκ ἔστι γεγραμμένα ἐν τῷ βιβλίῳ τούτῳ· 31 ταῦτα δὲ γέγραπται ἵνα πιστεύσητε ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, καὶ ἵνα πιστεύοντες ζωὴν ἔχητε ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ Π. Ν. ΤΡΕΜΠΕΛΑ

19 Καί ἡ μαρτυρία αὐτή τῆς Μαρίας ἐπιβεβαιώθηκε τήν ἴδια ἡμέρα. Διότι ὅταν βράδιασε τήν ἡμέρα ἐκείνη, τήν πρώτη τῆς ἑβδομάδος, κι ἐνῶ οἱ μαθητές ἦταν μαζεμένοι σ’ ἕνα σπίτι καί εἶχαν τίς θύρες κλειστές ἐπειδή φοβοῦνταν τούς ἄρχοντες τῶν Ἰουδαίων, ἦλθε ὁ Ἰησοῦς καί στάθηκε στή μέση καί τούς εἶπε: Ἄς ἔλθει εἰρήνη σέ σᾶς. 20 Κι ἀφοῦ τό εἶπε αὐτό, τούς ἔδειξε τά χέρια του καί τήν πλευρά του, γιά νά δοῦν τά σημάδια τῶν πληγῶν καί νά πεισθοῦν ὅτι αὐτός ἦταν ὁ Διδάσκαλός τους πού σταυρώθηκε. Ἀφοῦ λοιπόν βεβαιώθηκαν γι’ αὐτό μέ τήν ἐπίδειξη τῶν οὐλῶν του, χάρηκαν οἱ μαθητές πού εἶδαν τόν Κύριο. 21 Ὅταν λοιπόν οἱ μαθητές ἠρέμησαν κάπως ἀπό τήν πρώτη σφοδρή συγκίνηση πού αἰσθάνθηκαν ἐξαιτίας τῆς μεγάλης τους χαρᾶς, τούς εἶπε πάλι ὁ Ἰησοῦς σέ σχέση μέ τή μελλοντική τους τώρα κλήση καί ἀποστολή: Ἄς ἔλθει εἰρήνη σέ σᾶς. Ὅπως μέ ἀπέστειλε ὁ Πατέρας μου γιά τό ἔργο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων, ἔτσι κι ἐγώ σᾶς στέλνω νά συνεχίσετε τό ἴδιο ἔργο. 22 Κι ἀφοῦ τό εἶπε αὐτό, προκειμένου νά τούς μεταδώσει τήν πνοή τῆς νέας οὐράνιας ζωῆς ἐμφύσησε στά πρόσωπά τους, ὅπως κάποτε ὁ Θεός στό πρόσωπο τοῦ Ἀδάμ, καί τούς εἶπε: Λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον. 23 Σ’ ὅποιους συγχωρήσετε τίς ἁμαρτίες, θά τούς εἶναι συγχωρημένες κι ἀπό τόν Θεό. Σ’ ὅποιους ὅμως τίς κρατᾶτε ἀσυγχώρητες, θά μείνουν γιά πάντα κρατημένες. 

24 Ὁ Θωμᾶς ὅμως, πού ἦταν ἕνας ἀπό τούς δώδεκα ἀποστόλους καί τόν ὁποῖο ὀνόμαζαν Δίδυμο ὅσοι Ἑβραῖοι μιλοῦσαν τήν ἑλληνική γλώσσα, δέν ἦταν μαζί τους ὅταν ἦλθε ὁ Ἰησοῦς. 25 Ὅταν λοιπόν τόν εἶδαν, τοῦ ἔλεγαν οἱ ἄλλοι μαθητές: Εἴδαμε τόν Κύριο. Αὐτός ὅμως τούς ἀπάντησε: Ἐάν δέν δῶ μέ τά μάτια μου στά χέρια του τό σημάδι τῶν καρφιῶν καί δέν βάλω τό δάχτυλό μου στό σημάδι τῶν καρφιῶν καί δέν βάλω τό χέρι μου στήν πλευρά του, ὥστε ὄχι μόνο μέ τά μάτια μου ἀλλά καί μέ τά δάχτυλά μου νά βεβαιωθῶ, δέν θά πιστέψω. 26 Πράγματι λοιπόν, ὕστερα ἀπό ὀκτώ ἡμέρες ἦταν πάλι μέσα στό σπίτι οἱ μαθητές, καί μαζί μ’ αὐτούς ἦταν κι ὁ Θωμᾶς. Ἔρχεται λοιπόν ὁ Ἰησοῦς, ἐνῶ ἦταν κλειστές οἱ θύρες, καί στάθηκε ἀνάμεσα στούς μαθητές καί εἶπε: Ἄς ἔλθει εἰρήνη σέ σᾶς. 27 Ἔπειτα λέει στόν Θωμᾶ: Φέρε τό δάχτυλό σου ἐδῶ. Ψηλάφησε καί ἐξέτασε τά σημάδια τῶν πληγῶν μου, καί δές συγχρόνως μέ τά μάτια σου τά χέρια μου. Φέρε τό χέρι σου κάτω ἀπό τά ἐνδύματά μου καί βάλ’ το στήν πλευρά μου πού χτυπήθηκε ἀπό τή λόγχη. Καί μήν ἀφήνεις τόν ἑαυτό σου νά κυριευθεῖ ἀπό τήν ἀπιστία, ὥστε νά γίνεις μόνιμα καί ἀνεπανόρθωτα ἄπιστος, ἀλλά νά προοδεύεις καί νά στηρίζεσαι στήν πίστη, ὥστε νά γίνεις ἀμετακίνητος καί ἀδιάσειστος σ’ αὐτή. 

28 Ὁ Θωμᾶς τότε τοῦ ἀποκρίθηκε: Πιστεύω καί ὁμολογῶ ὅτι εἶσαι ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου. 29 Τοῦ λέει ὁ Ἰησοῦς: Πίστεψες ἐπειδή μέ εἶδες. Μακάριοι καί πιό εὐτυχισμένοι εἶναι ἐκεῖνοι πού πιστεύουν χωρίς νά μέ ἔχουν δεῖ μέ τά μάτια τους, ὅπως μέ εἶδες ἐσύ. Καί θά πιστέψουν ἔτσι ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας μου στίς γενιές πού θά ἔλθουν. 30 Σύμφωνα λοιπόν μέ ὅσα ἐξιστορήσαμε, ἐκτός ἀπό τό θαῦμα τῆς Ἀναστάσεώς του, ὁ Ἰησοῦς μπροστά στά μάτια τῶν μαθητῶν του ἔκανε καί πολλά ἄλλα θαύματα πού ἀποδείκνυαν τή θεότητά του καί τά ὁποῖα δέν εἶναι γραμμένα στό βιβλίο αὐτό. 31 Αὐτά πού ἐκθέσαμε, γράφηκαν γιά νά πιστέψετε ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Χριστός πού προκηρύχθηκε ἀπό τούς προφῆτες, ὁ μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ· κι ἔτσι πιστεύοντας νά ἔχετε ὡς ἀναφαίρετο κτῆμα σας τή νέα, θεία καί αἰώνια ζωή, τήν ὁποία μεταδίδει ὁ ἴδιος στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων πού ἐπικαλοῦνται τό ὄνομά του.

Ἀποστολικὸ Ἀνάγνωσμα Κυριακῆς 12 Μαΐου 2024, Κυριακή τοῦ Θωμᾶ (Πράξ. ε΄ 12-20)

Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, διὰ τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ πολλά· καὶ ἦσαν ὁμοθυμαδὸν ἅπαντες ἐν τῇ στοᾷ Σολομῶντος· τῶν δὲ λοιπῶν οὐδεὶς ἐτόλμα κολλᾶσθαι αὐτοῖς, ἀλλ᾿ ἐμεγάλυνεν αὐτοὺς ὁ λαός· μᾶλλον δὲ προσετίθεντο πιστεύοντες τῷ Κυρίῳ πλήθη ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, ὥστε κατὰ τὰς πλατείας ἐκφέρειν τοὺς ἀσθενεῖς καὶ τιθέναι ἐπὶ κλινῶν καὶ κραβάττων, ἵνα ἐρχομένου Πέτρου κἂν ἡ σκιὰ ἐπισκιάσῃ τινὶ αὐτῶν. συνήρχετο δὲ καὶ τὸ πλῆθος τῶν πέριξ πόλεων εἰς ῾Ιερουσαλὴμ φέροντες ἀσθενεῖς καὶ ὀχλουμένους ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων, οἵτινες ἐθεραπεύοντο ἅπαντες. Ἀναστὰς δὲ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ πάντες οἱ σὺν αὐτῷ, ἡ οὖσα αἵρεσις τῶν Σαδδουκαίων, ἐπλήσθησαν ζήλου καὶ ἐπέβαλον τὰς χεῖρας αὐτῶν ἐπὶ τοὺς ἀποστόλους, καὶ ἔθεντο αὐτοὺς ἐν τηρή­σει δημοσίᾳ. ἄγγελος δὲ Κυρίου διὰ τῆς νυκτὸς ἤνοιξε τὰς θύρας τῆς φυλακῆς, ἐξαγαγών τε αὐτοὺς εἶπε· πορεύεσθε, καὶ σταθέντες λαλεῖτε ἐν τῷ ἱερῷ τῷ λαῷ πάντα τὰ ρήματα τῆς ζωῆς ταύτης.

 

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΘΑΥΜΑ

«Διὰ τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ πολλά»

Στὴ ζωὴ τῆς πρώτης Ἐκκλησίας μᾶς μεταφέρει ἡ ἀποστολικὴ περικοπὴ ποὺ ἀκούσαμε σήμερα στὴ θεία Λειτουργία. Ἡ παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μετὰ τὴν Πεντηκοστὴ ἦταν πολὺ ἔντονη. Αὐτὸ ἐνεργοῦσε μέσῳ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων. Αὐτὸ τοὺς εἶχε χαρίσει δυνάμεις θαυμαστές. Ποιές ἦταν, ἀλήθεια, οἱ δυνάμεις ποὺ ἔλαβαν τότε οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι καὶ ποιά εἶναι ἡ δύναμη τῆς Ἐκκλησίας σήμερα; Μὲ αὐτὰ θὰ ἀσχοληθοῦμε στὴ συνέχεια.

1. Πρωτοφανὴ γεγονότα

Ἡ παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἦταν, ὅπως ἀναφέραμε, πολὺ ζωντανὴ στὴν πρώτη Ἐκκλησία. Εἶχε χορηγήσει στοὺς Ἀποστόλους θαυματουργικὴ ἱκανότητα. Βέβαια δὲν ἦταν ἡ πρώτη φορὰ ποὺ συνέβαιναν θαύματα. Ὅλη ἡ ἱστορία τοῦ Ἰσραὴλ εἶναι γεμάτη ἀπὸ θαυμαστὰ περιστατικά. Ἐπίσης κατὰ τὴν τριετὴ δημόσια δράση του ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς πολλὰ θαύματα εἶχε ἐπιτελέσει. Τὸ ἴδιο συνέβη καὶ μετὰ τὴν Πεντηκοστή: «Σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ πολλά»· πλῆθος θαυμάτων ἀπὸ τοὺς Μαθητὲς τοῦ Κυρίου, πρωτοφανὴ γεγονότα ποὺ προκαλοῦσαν τὴν κατάπληξη, τὸ δέος ὅλου τοῦ λαοῦ.

Ἡ φήμη τῶν ἁγίων Ἀποστόλων εἶχε ἁ­πλωθεῖ εὐρύτερα. Ἔφερναν ἀσθενεῖς ἀπὸ τὶς γύρω περιοχὲς ἐπάνω σὲ φορεῖα, παράλυτους, τυφλούς, κωφούς, κυριευμένους ἀπὸ δαιμόνια, τοὺς ἀπέθεταν ἐνώπιον τῶν Ἀποστόλων καὶ «ἐθεραπεύον­το ἅπαντες», ὅπως ἀκούσαμε. Ἀκόμη καὶ νεκροὶ ἀνασταίνονταν. Καὶ ὄχι μόνο μὲ τὴν προσευχὴ ἢ τὰ λόγια τῶν Ἀποστόλων. Ἀρκοῦσε ἡ σκιὰ τοῦ ἀποστόλου Πέτρου νὰ πέσει σὲ κάποιον ἀσθενή, κι αὐτὸς θεραπευόταν. Ἐπιβεβαιώθηκε ἔτσι ὁ λόγος τοῦ Κυρίου: «ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, τὰ ἔργα ἃ ἐγὼ ποιῶ κἀκεῖνος ποιήσει, καὶ μείζονα τούτων ποιήσει» (Ἰω. ιδ΄ 12). Ὅποιος πιστεύει σ’ Ἐμένα, τὰ ὑπερφυσικὰ ἔργα ποὺ Ἐγὼ ἐνεργῶ, θὰ τὰ κάνει κι ἐκεῖνος, ἀλλὰ καὶ μεγαλύτερα ἀπὸ αὐτὰ θὰ κάνει.

Τὰ πρωτοφανὴ αὐτὰ γεγονότα εἵλκυαν τοὺς ἀνθρώπους στὴν ἀληθινὴ πίστη. Ἄκουγαν τὸ κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων, ἔνιωθαν δέος, μετανοοῦσαν, δέχονταν τὸ ἅγιο Βάπτισμα, ἀκόμη κι αὐτοὶ ποὺ λίγο καιρὸ νωρίτερα εἶχαν κραυγάσει στὸ πραιτώριο τοῦ Πιλάτου «σταύρωσον αὐτόν» (Λουκ. κγ΄ 21), κατὰ τοῦ Κυρίου. Τώρα «μᾶλλον προσετίθεντο πιστεύοντες τῷ Κυρίῳ πλήθη ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν». Μεγάλο πλῆθος ἀνθρώπων, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν γίνονταν μέλη τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Κι ὅλα αὐτὰ μὲ τὴ Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

2. Ἡ δύναμη τῆς Ἐκκλησίας

«Σημεῖα καὶ τέρατα» ὅμως δὲν γίνον­ταν μόνο τότε. Σὲ ὅλη τὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἔπαψαν νὰ ἐπιτελοῦνται θαύματα συγκλονιστικά, ποὺ ξεπερνοῦν τὴν ἀνθρώπινη λογική. Διότι σὲ κάθε ἐποχὴ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργεῖ μέσα στὴν Ἐκκλησία. Μήπως δὲν βλέπουμε στὶς ἡμέρες μας ἀσθενεῖς νὰ θεραπεύονται, παράλυτους νὰ ἀ­νορθώνονται, δαιμόνια νὰ φυγαδεύονται, ἱερὲς εἰκόνες νὰ μυροβλύζουν, σκηνώματα Ἁγίων νὰ μένουν ἄφθαρτα;

Ὅταν ἡ Ἐκκλησία ἦταν στὰ σπάργανα, ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἦταν ἔκδηλη μὲ ἐντυπωσιακὸ τρόπο σ᾽ αὐτήν, ὥστε νὰ βεβαιωθεῖ ἡ ἀλήθεια τοῦ κηρύγματος. Στοὺς αἰῶνες ποὺ ἀκολουθοῦν ὡστόσο, τὰ θαύματα κάπως περιορίζονται. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τὸ ἐξηγεῖ αὐτὸ λέγοντας ὅτι ὁ Θεὸς «βουλόμενος δεῖξαι τὴν πίστιν ἡμῶν, ὅτι χωρὶς ἐνεχύρων καὶ σημείων αὐτῷ πιστεύομεν, τοῦτο πεποίηκεν» (ΕΠΕ 36, 316). Ὁ Θεὸς θέλει νὰ ἀποδείξει ὅτι πιστεύουμε σ’ Αὐτὸν χωρὶς ἐγ­γυήσεις καὶ θαύματα. Ἄλλο τὸ ὅτι στὴν ἐποχὴ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων χρειάζονταν ἐντυπωσιακὰ σημεῖα οἱ ἄνθρωποι γιὰ νὰ ὁδηγηθοῦν καὶ νὰ στερεωθοῦν στὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ.

Πολὺ μεγαλύτερα ὅμως ἀπὸ τὰ θαύματα αὐτά, μὲ τὰ ὁποῖα ὑπερβαίνονται οἱ φυσικοὶ νόμοι, εἶναι τὰ πνευματικὰ θαύματα, ποὺ ἐπιτελοῦνται μυστικὰ στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων· ὄχι μόνο τῶν πιστῶν, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν ποὺ ἄλλοτε ἦταν ἀρνητὲς τοῦ Χριστοῦ. Μὲ τὴ μετοχὴ στὰ ἱερὰ Μυστήρια θεραπεύονται οἱ πνευματικοὶ ὀφθαλμοί τους, ἀνορθώνεται ἡ κυρτωμένη ψυχή τους καὶ ἀνασταίνονται πνευματικά, αὐτοὶ ποὺ ἄλ­λοτε ἦταν «νεκροὶ τοῖς παραπτώμασι καὶ ταῖς ἁμαρτίαις» (Ἐφ. β’ 1). Στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας ἐπιτελεῖται ἡ ἀνάπλαση τοῦ ἀν­θρώπου.

Ὑπάρχει ἐπιπλέον κάτι ἀκόμη πιὸ θαυμαστό: ὅτι ὅλα αὐτὰ συμβαίνουν στὴν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἐπὶ αἰῶνες πολεμεῖται, ταπεινώνεται καὶ διώκεται ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Ναζωραίου. Ἡ δύναμή της κάποτε καλύπτεται μὲ ἕνα πέπλο ἐξωτερικῆς ταπεινώσεως. Δὲν ἔχει κοσμικὴ ἐξουσία. Μοιάζει ἴσως ἀνίσχυρη καὶ πτωχή. Ἐκεῖ ὅμως βρίσκεται ἡ μεγάλη δύναμή της: στὴ φαινομενικὴ ἀδυναμία της. Μέσῳ τῆς ἄσημης καὶ ἀδύναμης ἐξωτερικὰ Ἐκκλησίας ἐνεργεῖ ὁ παντοδύναμος Θεός, ὁ Ὁποῖος ἀναγεννᾶ μυστικὰ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλάζει τὴν κοινωνία.

Ἡ Ἐκκλησία ἦταν, εἶναι καὶ θὰ εἶναι ὁ χῶρος τοῦ θαύματος· τὸ δὲ μεγαλύτερο θαῦμα εἶναι ἡ ἴδια ἡ ὕπαρξή της, ἡ θαυμαστὴ πορεία της μέσα στὴν Ἱστορία. Οἱ φοβερὲς φουρτοῦνες τῶν διωγμῶν καὶ τῶν αἱρέσεων τὴν ἀφήνουν ἀβλαβή, σταθερὴ νὰ συνεχίζει τὴν ἁγία ἀποστολή της, νὰ ὁδηγεῖ τοὺς ἀνθρώπους στὸ ἀσφαλὲς λιμάνι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.